Ben je ’te’ verantwoordelijk als ondernemer: wat als je alle lasten draagt?

Als ondernemer kan het soms aanvoelen alsof de wereld op je schouders rust. Uiteraard moet je als ondernemer veel ballen in de lucht houden. Je bent verantwoordelijk voor het totale reilen en zeilen van je business. Alleen, het is van groot belang dat je de juiste balans vindt tussen loslaten en verantwoordelijkheid nemen.

Neem je te veel verantwoordelijkheid, dan neem je de taken en zorgen van anderen over. Dan draag je te veel. Dit brengt vervelende gevolgen met zich mee. Denk dan bijvoorbeeld aan stress en burn-out.

Maar niet alleen dat: continu het gras voor de voeten van een ander wegmaaien doet ook iets met een ander. Je medewerkers of samenwerkingspartners krijgen niet de kans om te groeien. Steeds wanneer ze fouten maken, corrigeer jij ze al voordat ze er zelf van geleerd hebben. Dit betekent dat je als ondernemer ook op jezelf te reflecteren hebt. Waarom laat je dit gedrag zien, wat gebeurt er bij jou op de onderlaag? En ben jij je bewust van de impact van jouw gedrag.

In dit blog gaan we hier uitgebreid op in.

Wanneer spreek je van oververantwoordelijkheid?

We spreken van oververantwoordelijkheid wanneer je te veel taken, verplichtingen of zorgen van anderen op je neemt. Je raakt verstrikt in de verantwoordelijkheden die eigenlijk niet van jou zijn. Je staat constant onder druk en ervaart stress doordat je denkt dat alles op jouw schouders rust.

Je zorgt voor alles en iedereen in je bedrijf; je werknemers, je klanten, zelfs je leveranciers. Je voelt je verantwoordelijk voor het succes van elk project, elke deal en elke beslissing.

De gezondheid van je bedrijf lijkt een direct verband te hebben met jouw gevoel van falen of succes. Je voelt je constant verantwoordelijk voor de prestaties en het welzijn van je team, alsof hun succes of falen volledig afhankelijk is van jouw inspanningen.

De onvermijdelijke balans tussen controle en loslaten

Als ondernemer is loslaten cruciaal. Wanneer je met een team werkt en medewerkers in dienst hebt, balanceer je continu op een dun koord als het gaat over loslaten en vastpakken. Dit heeft een direct verband met oververantwoordelijkheid. In een gezonde situatie heb jij verantwoordelijkheden en heb je te maken met de verantwoordelijkheden van medewerkers of partners. Wanneer een bepaalde taak bij het takenpakket van een medewerker hoort, is het niet jouw verantwoordelijkheid. Zelfs niet wanneer de medewerker een fout maakt.

Het is begrijpelijk dat je wilt voorkomen dat er fouten worden gemaakt, maar je onderbreekt per direct de leercurve van je medewerkers als je dat doet. Je maait het gras voor hun voeten weg. Als je elke keer de zorg uit handen neemt, leren ze niet. Je mag mensen laten struikelen (even scherp geformuleerd). Leren gebeurt namelijk vanuit noodzaak. Als je elke keer de noodzaak wegneemt om het zelf te doen en die verantwoordelijkheid overneemt, gaan ze nooit leren.

Dit vraagt echter ook iets van jou als mens. Je hebt inzicht in je eigen mechanismen en patronen nodig om te voorkomen dat je te veel verantwoordelijkheid op je neemt. Als je worstelt met perfectionisme, de angst voor afwijzing, de neiging om anderen te pleasen of als jouw identiteit volledig verbonden is met je bedrijf, dan heb je zelf groeistappen te zetten.

Hoe ziet oververantwoordelijk gedrag eruit?

Dit proces begint bij inzicht en herkenning. Vertel: herken jij je in de volgende kenmerken van oververantwoordelijk gedrag?

Micromanagement

Je probeert elk detail binnen jouw bedrijf te controleren en vindt het moeilijk om taken te delegeren. Hierdoor ben je betrokken bij elk klein proces en besluit in het bedrijf. Dit is niet wat je hoort te doen. Je bent er voor het uitzetten van de grote lijn, je bewaakt de processen.

Stel je voor, je bent de oprichter en CEO van een klein tech startup. Je hebt een getalenteerd team van ontwikkelaars aangenomen om een nieuwe softwaretoepassing te bouwen. In plaats van de ontwikkelaars te vertrouwen om de taken uit te voeren waarvoor ze zijn aangenomen, besluit je elke stap van het proces te controleren.

Je zit elke ochtend bij de vergaderingen, niet om op de hoogte te blijven, maar om ervoor te zorgen dat je elke beslissing die wordt genomen goedkeurt. Je eist dat elke regel code aan jou wordt getoond voordat deze wordt geïmplementeerd en je neemt het uiteindelijke besluit over elke designkeuze, zelfs als het gaat om kleine details zoals de kleur van een knop.

Dit is een voorbeeld van micromanagement.

Moeite met loslaten

Je worstelt ermee om de controle los te laten en vertrouwen te hebben in het vermogen van je werknemers om hun taken uit te voeren.

Constant overwerken

Je werkt tot laat in de nacht en begint vroeg in de ochtend weer, je offert je vrije tijd en welzijn op om ervoor te zorgen dat alles op rolletjes loopt. Je werkt voortdurend overuren en hebt het gevoel dat je altijd beschikbaar en bereikbaar moet zijn.

Perfectionisme

Je streeft naar perfectie in alles wat je doet en accepteert geen fouten. Een gezonde vorm van perfectionisme is prima, je streeft immers naar de hoogste kwaliteit. Sla je hierin door, dan is dit een gedragspatroon dat in de weg zit.

Je bent zo vastbesloten om perfect werk te leveren dat je het moeilijk vindt om taken te delegeren. Je vreest dat je teamleden niet dezelfde aandacht voor elk detail hebben of dat ze fouten maken. Dus, in plaats van ze te vertrouwen, doe je het werk zelf, zelfs als dit betekent dat je lange dagen moet werken en veel werkdruk ervaart.

Controle over de communicatie

Je hebt de neiging om alle communicatie binnen en buiten het bedrijf te controleren en te regelen. Dit kan betekenen dat je alle e-mails leest, alle telefoongesprekken zelf voert en bij alle vergaderingen aanwezig bent.

Besluiteloosheid

Omdat je het gevoel hebt dat je alles zelf moet doen en controleren en jouw identiteit afhangt van belangrijke beslissingen kan dit zo verlammend werken dat je niets beslist.

We nemen je mee in het voorbeeld van Jan. Succesvol ondernemer van een mkb-marketingbedrijf. Het bedrijf groeit snel. Jan staat voor de keuze om te investeren in een bedrijfspand. Een fantastische kans, maar ook een fikse investering. Aan de ene kant weet hij dat dit het bedrijf naar een hoger plan tilt. Aan de andere kant maakt hij zich zorgen over de financiële impact. Hij voelt zich ontzettend verantwoordelijk voor het welzijn van z’n medewerkers. Wat als de tent failliet gaat en z’n medewerkers op straat staan? Deze oververantwoordelijkheid werkt zo verlammend dat hij uiteindelijk vanuit de angst om het fout te doen kiest voor veiligheid.

Ontbreken van een gezonde werkprivébalans

Je hebt moeite met het afbakenen van tijd voor persoonlijke dingen zoals je familie, je gezin, je partner en je hobby’s. Dit kan enerzijds komen doordat je letterlijk geen tijd hebt en altijd werkt en anderzijds door wel fysiek aanwezig te zijn bij je gezin, verjaardagen of de voetbal van je kind, maar met je hoofd bij je werk te zitten.

Voortdurend zorgen maken

Je bent altijd bezorgd over wat er mis kan gaan in het bedrijf, wat tot angst en onnodige stress leidt.

Waarom ondernemers zich oververantwoordelijk voelen

De oorzaken van jouw oververantwoordelijkheid kunnen complex zijn, maar ze zijn vaak geworteld in de angst om afgewezen te worden, een bepaalde mate van onzekerheid of de angst om fouten te maken.

Vaak is dit te herleiden naar hoe je als mens in elkaar zit. Wanneer je oververantwoordelijk gedrag laat zien in je rol als ondernemer, dan is de kans groot dat je dit ook laat zien als vader of moeder, broer, zus of teamgenoot. Vaak herken je je dan in de rol van verzorger of probleemoplosser in veel situaties.

Vaak is het een manier om jezelf te beschermen tegen ervaringen die je het gevoel geven dat je afgewezen wordt of dat je dingen niet goed doet. Heb je weinig zelfvertrouwen of een negatief zelfbeeld, dan kun je oververantwoordelijk gedrag ontwikkelen in een poging om goedkeuring of waardering te krijgen van anderen. Zolang je de dingen zelf doet en fouten voorkomt blijven mensen je aardig vinden. Dat is uiteraard een illusie

Jezelf zien als verlengstuk van je bedrijf

Oververantwoordelijkheid ontstaat ook wanneer jij jezelf te veel identificeert met je bedrijf. Wanneer je fouten van medewerkers of deals die afketsen niet los van jezelf kunt zien voelen de fouten van anderen als een persoonlijk falen. Dit is enorm beklemmend. En heel is reëel gezien ook te gek voor woorden. Dit houdt in dat je te reflecteren hebt op jezelf. Hangt je identiteit echt af van wat een medewerker doet? Kun je hier los van komen?

Gevolgen van oververantwoordelijkheid

Oververantwoordelijk gedrag dan zowel jou als ondernemer als jouw bedrijf schaden. Mogelijke gevolgen zijn:

Uitputting en Burn-out

Oververantwoordelijkheid kan leiden tot overwerk en stress, wat uiteindelijk leidt tot fysieke en mentale uitputting of zelfs burn-out. Dit is niet alleen schadelijk voor jou, maar kan ook je bedrijf nadelig beïnvloeden. Want wat als jij uitvalt?

Belemmering van groei

Als je voortdurend taken op je neemt die ook gedelegeerd kunnen worden, kan dit de groei van het bedrijf belemmeren. Het belemmert de groei van medewerkers en hun bijdrage aan het bedrijf.

Verwaarlozing van strategische focus

Als oververantwoordelijke ondernemer kun je zo verstrikt raken in de dagelijkse operationele taken dat er weinig tijd overblijft om strategisch na te denken over de richting en toekomst van het bedrijf.

Slechte teamprestaties

Oververantwoordelijkheid kan leiden tot micromanagement. Dit kan negatieve gevolgen hebben voor de dynamiek in je team. Het kan leiden tot meer druk, minder tevredenheid, een gebrek aan vertrouwen en verminderde prestaties.

Concessie aan de werk-privébalans

Een gezonde werk-privébalans is lastig als je te veel verantwoording pakt in je bedrijf. Je kunt niet en alle verantwoordelijkheden in je bedrijf dragen en in je privésituatie overal aanwezig zijn. Uiteindelijk heb je ook maar 24 uur in een dag.

Wat als jij je herkent in de valkuil van oververantwoordelijk gedrag?

Oververantwoordelijkheid kan de groei en ontwikkeling van jouw ondernemerschap ernstig belemmeren. Je zit vast in een oneindige cyclus van werken en stress. Dit betekent stagnatie op persoonlijk en professioneel niveau. Het betekent dat je te werken hebt aan een aantal basisvaardigheden zoals delegeren, samenwerken en loslaten.

Hiervoor is het van belang dat je de ruimte hebt om uit te zoomen en te reflecteren op je eigen gedrag. Een goede sparringpartner helpt je om terug te gaan naar de kern. Reflecteren zonder inbreng van buitenaf kan lastig zijn. Alleen als ondernemer is het vinden van gelijkgestemden lastig.

Het gros van de mensen is niet bekend met de druk die jij ervaart. Simpelweg omdat ze geen ondernemer zijn, geen team aansturen en niet de verantwoordelijkheid dragen die jij draagt. Om die reden sta ik als sparringpartner naast je. Ik heb ervaring als coach en eigenaar van een bedrijf met meer dan vijftig medewerkers. Dat betekent dat ik naast je sta en dat we samen jouw persoonlijke en bedrijfsmatige uitdagingen bekijken.